Gümrük savaşı alevlendi, Trump "çift cephede savaş açtı", kripto dünyasında gizli akıntılar hareketleniyor

Gümrük savaşı yeniden alevlendi, Amerika Birleşik Devletleri bir anda hem Avrupa Birliği'ne hem de kendi teknoloji devlerinden Apple'a "gümrük sopasını" salladı. 12 Mayıs'ta, Çin ile Amerika'nın "Ortak Bildirisi"nin yayınlanması, gümrük savaşının ilk aşamasını geçici olarak durdurmuştu. Ancak, Trump sadece on gün dinlenip, ikinci aşamanın gümrük saldırısını başlatmak için sabırsızlandı ve hedefini doğrudan Avrupa Birliği ile Apple'a çevirdi.
23 Mayıs'ta Trump, 1 Haziran'dan itibaren yürürlüğe girecek olan ve yalnızca bir haftalık ödemesiz dönemle AB malları için %50'lik bir tarife önerdiğini duyurdu. Biliyorsunuz, Nisan ayında Trump, "çılgınca" ve son derece düşmanca olarak görülen Çin mallarına% 50 tarife uygulamakla tehdit etti. Şimdi, aynı taktikleri müttefiki Avrupa Birliği'ne de uyguladı ve AB'nin yanlışlıkla sadece blöf yaptığını düşünmesinden korktuğu için bir hafta içinde başlayacağını iddia etti. Duruş şöyle der gibiydi: "Şaka yapmıyorum, önümüzdeki hafta% 50 tarife uygulanacak, AB'yi dinleyebilirsiniz!" Daha önce, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği, tarifeler konusunda 90 günlük bir uzatma anlaşmasına vardılar ve yavaş konuşmayı planladılar, ancak şimdi Trump sabrını kaybetti ve yüzünü doğrudan çevirdi.
Bu sözler söylendiği anda, finans piyasalarında büyük bir panik yaşandı. ABD borsa endekslerinin üçü de vadeli işlemlerle hızlı bir şekilde düştü, hepsinin kaybı %1'i aştı; Avrupa Stoxx 600 endeksi %2 düştü; Almanya DAX endeksi ise %3 oranında bir çöküş yaşadı.
Nisan 2025 gibi erken bir tarihte Trump, "Avrupa Birliği'nin Amerikan ticaretini mahvetmek için kurulduğunu" kamuoyuna ilan etti ve ayrıca ticaret engelleri, katma değer vergisi, kurumsal para cezaları, para manipülasyonu vb. dahil olmak üzere Avrupa Birliği'nin "altı büyük suçunu" listeledi. Amerikan mallarına yönelik ortalama AB tarifesinin yüzde 3,5 olduğunu, ABD'deki yüzde 2,4'ten daha yüksek olduğunu ve özellikle tarım ürünleri alanında "sistemik" tarife ayrımcılığı olduğuna dikkat çekti. Buna dayanarak Trump, ABD'nin iki taraf arasındaki tarife farkını telafi etmek için Avrupa Birliği'ne yaklaşık% 25'lik tarifeler uygulaması gerektiğine inanıyor. Trump ekibi, Başkan Yardımcısı Vance'in "AB'yi ABD'ye bağımlı bir köle" olarak nitelendirmesi ve ticaret müzakerecisi Greer'in "AB'yi ABD'yi sömüren bir parazit" olarak nitelendirmesiyle, AB'yi "ekonomik düşman" olarak tanımladı.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD ile yaptığı müzakerelerde 7 Nisan'da sanayi ürünleri için otomobil ve makine gibi malların yüzde 87'sini kapsayan "sıfır tarife muafiyeti" planı önermişti. Ancak Trump, "tamamen yetersiz" olduğunu söyleyerek veto etti ve bir dizi ek koşul öne sürdü. Avrupa Birliği'nin tarım ürünleri alanındaki pazarını derhal ABD'ye açmasını, Amerikan şirketlerini dijital vergiler alanında kalıcı olarak muaf tutmasını, Amerikan şirketlerine devlet alımlarında Avrupa şirketleriyle aynı ihale haklarını vermesini, Amerikan gıdasını ihraç etmek için gıda güvenliği standartlarını ABD ile aynı seviyeye gevşetmesini ve aynı zamanda Avrupa Birliği'nin ticaret açığını dengelemek ve ABD'den silah alımlarını genişletmek için 350 milyar dolarlık Amerikan sıvılaştırılmış doğal gaz satın almayı taahhüt etmesini talep etti.
AB kabul etmezse, Amerika Birleşik Devletleri Nisan ayından bu yana AB mallarına %10'luk bir gösterge tarife uyguladı. Bu temelde, 15 Nisan'dan bu yana Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği'nde çelik ve alüminyum ürünlerine (otomobiller dahil) %25 ek tarife uyguladı ve 15 Mayıs'ta kapsamı soya fasulyesi, fındık ve diğer tarım ürünlerini kapsayacak şekilde genişletti. Avrupa Birliği de 15 Nisan'da ABD çelik ve alüminyum, elmas, diş ipi vb. ürünlere %25 gümrük vergisi uygulayacağını duyurarak ve 15 Mayıs'ta ABD şirketlerinin Avrupa 5G inşaatına ve devlet alımlarına katılmasını kısıtlayacağını açıklayarak herhangi bir zayıflık göstermedi. 17 Nisan'da Avrupa Birliği'nin Filistin'e 1,6 milyar avroluk yardım açıklaması dış dünya tarafından "Ortadoğu meselesi üzerinden ABD'ye karşı koymak" olarak yorumlandı. Aynı zamanda Avrupa Birliği, Amerikan arabaları ve uçakları da dahil olmak üzere 116 milyar avroluk bir misilleme listesi yayınladı ve Amerikan dijital hizmetlerine tarife uygulamakla tehdit etti.
Maddi ürün ticareti açısından, ABD'nin Avrupa Birliği'ne karşı gerçekten 100 milyar dolardan fazla bir açığı var, ancak hizmet ticareti alanında ABD'nin Avrupa Birliği'ne karşı 100 milyar dolardan fazla bir fazlası var; bu nedenle, taraflar genel olarak dengeli bir durumda. Bu nedenle, Avrupa Birliği kendisini ABD'den korkmuyor gibi hissediyor ve gümrük savaşında taraflar eşit güçte.
15 Mayıs'ta, Amerika Birleşik Devletleri tekrar Avrupa Birliği'ne baskı yaparak, Avrupa Birliği'nin müzakere masasında itaat etmesini sağlamaya çalıştı, ancak Avrupa Birliği müzakere kartlarını ortaya koydu. Avrupa Birliği yetkilileri, Amerika'nın Birleşik Krallık ve Çin'e sunduğu şartların Avrupa'yı tatmin etmediğini iddia etti; başka bir deyişle, Amerika'nın Avrupa Birliği'ne sunduğu şartların, Birleşik Krallık ve Çin'e sunduklarından daha iyi olması gerektiğini belirttiler. Trump'ın önerdiği şartlar ise açıkça reddedildi. Avrupa Birliği'ndeki birçok ülke, Amerika ve Birleşik Krallık arasında varılan benzer bir anlaşmanın %10'luk referans gümrük tarifesi maddesini kabul etmeyi açıkça reddetti, İsveç Ticaret Bakanı Benjamin Dusa ise sert bir şekilde, Avrupa Birliği yalnızca Amerika ve Birleşik Krallık anlaşması ile aynı şartları elde ederse, Amerika'nın Avrupa Birliği'nin intikamını beklemesi gerektiğini söyledi.
Yani, Avrupa Birliği %10'luk temel gümrük vergisini bile kabul etmiyor, müzakere talepleri sıfır gümrük vergisi, aksi takdirde Amerika'ya misilleme yapacaklar. 23 Mayıs'ta Trump bir kez daha sert bir şekilde ifade etti, Avrupa Birliği'ne %50 gümrük vergisi uygulamak istiyor. Daha önceki %10'luk temel gümrük vergisi ve %25'lik ek gümrük vergisinin üzerine eklenip eklenmeyeceği henüz net değil, ama en az %50'lik bir gümrük vergisi olacak. Eğer Amerika gerçekten Avrupa Birliği'ne %50 gümrük vergisi uygularsa, bu artık bir ticaret engeli değil, bir ticaret "Berlin Duvarı" olacak, ABD-AB ticareti temelde kesilecek ve küresel ticaret sistemi bir kez daha uçurumun kenarına gelecektir.
Ancak, Trump gümrük savaşı başlatma konusunda hiçbir baskı hissetmiyor gibi görünüyor ve sonuçlar veya riskler konusunda endişelenmiyor. Çünkü aynı gün içinde, başka bir gümrük savaşı başlatarak, ABD şirketi Apple'a %25 gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı. Apple, bir ABD şirketi olmasına rağmen, Trump'ın "özel muamele" gördü ve ülke standartlarına göre gümrük vergisi ödemek zorunda. Teorik olarak, Apple'ın ürünleri üretim yapılan ülkeye ait olmalıdır; ya ABD, ya Çin ya da Hindistan, Apple şirketi kendisi ulusal bir kimliğe sahip değildir. Ama Trump, Apple'ın ürünlerinin ABD'de üretilmesi ve imal edilmesi gerektiğini talep ediyor, aksi takdirde ABD'ye en az %25 gümrük vergisi ödemek zorunda kalacak.
Açıkçası,% 25 tarife Apple'a ayrı olarak uygulanır ve Apple'ı "belirli bir ülkenin ürünü" statüsünden muaf tutmaz, bu da Apple'ın ürünlerinin çifte tarifeye tabi olabileceği anlamına gelir. Trump Çin'i değil, Hindistan'ı hedef alıyor. ABD-Çin ticaret savaşından bu yana Apple, üretim kapasitesini Çin'den Hindistan'a taşıyor. Zirvede, Apple'ın küresel üretiminin yüzde 90'ı Çin'de yapıldı ve bugün üretim kapasitesinin yüzde 15'i Hindistan'a taşındı. Ancak Trump'ın istediği bu değil ve ABD'yi sadece Çin'i zayıflatmak için değil, ABD'yi yeniden büyük yapmak için büyük bir maliyetle Çin ile bir ticaret savaşına soktu. Ancak birkaç yıl sonra, üretim kapasitesi Amerika Birleşik Devletleri'ne geri dönmedi ve Amerika Birleşik Devletleri sadece büyüklüğünü geri kazanmakla kalmadı, aynı zamanda finansal bir krize girdi ve Trump doğal olarak stratejisini değiştirmek zorunda kaldı.
Apple, Trump'ın taleplerinden ve "Made in America" takıntısından habersiz değil ve Trump gerçekten de bunu uzun zaman önce defalarca dile getirdi, ancak Apple bunu yapamıyor. Aralık 2017'de Apple CEO'su Tim Cook, Fortune dergisine verdiği röportajda şunları söyledi: "Çin, mesleki ve teknik eğitim dediğimiz üretime büyük önem veriyor. Kalıp yapımını düşük kaliteli bir ticaretten ziyade bir sanat olarak görüyorlar. Ve Amerika Birleşik Devletleri'nde, herkes bunu yapmak istemiyor değil, hiç kimse yapamıyor. "iPhone kasa kalıbını örnek alırsak, doğruluğunun mikron seviyesine (0,01 mm) ulaşması gerekiyor, bu da onlarca yıllık deneyime sahip yetenekli teknisyenler gerektiriyor ve Amerikan mesleki eğitim sistemi artık yeterli orta düzey teknik personel sağlayamıyor.
2019'da Cook, Beyaz Saray'daki bir yuvarlak masa toplantısında konuşurken, Trump'a Apple'ın üretim hatlarını tamamen Amerika'ya taşıyamamasının nedenlerini açıkladı: "Amerika'nın tedarik zinciri ve işçi becerileri ihtiyaçlarımızı karşılayamıyor. Shenzhen'de ihtiyaç duyduğumuz tüm tedarikçiler 30 dakika mesafede; ama Amerika'da belki de uygun bir vida bile bulamazsınız." 2019'da Apple, Texas'ın Austin şehrinde yüksek kaliteli Mac Pro üretmeyi denedi, ancak sonuçlar Texas fabrikasının kapasitesinin Çin fabrikasının yalnızca 1/20'si olduğunu ve birim maliyetin %30 daha fazla olduğunu gösterdi. 2025'te Texas'taki Mac Pro montaj hattı sadece sembolik olarak yaklaşık 500 pozisyonu koruyacak, yıllık üretim kapasitesi 100,000 adet bile olmayacak; bu, Apple'ın dünya genelindeki yıllık 200 milyonluk satışlarıyla kıyaslandığında önemsizdir ve yalnızca siyasi bir sembol anlamına gelmektedir.
2025'te Cook, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bir kalıp mühendisinin boyutunun yalnızca "bir konferans salonunu doldurabileceğini", Çin'deki aynı eyaletin ise "birkaç futbol sahasını doldurmak" için benzer vasıflı işçileri çağırabileceğini defalarca kamuoyuna açıkladı. Bu boşluk, Çin'in sistematik olarak yetiştirilen "derin becerilere" sahip endüstriyel kümelerinden kaynaklanıyor. %35'i kalıp alanında olmak üzere toplam 17 milyon üst düzey teknisyen yetiştiren "Great Country Craftsman" programının uzun vadeli uygulanması nedeniyle Çin'de çok fazla kalıp mühendisi var. Bu kalıp mühendisleri olmadan, başkalarından bir ürün yapmalarını ve hatta kalıbı açmalarını istemeniz gerekirdi. 2025 hissedar toplantısında Cook şunları vurguladı: "İmalat rekabet gücü sloganlara değil, kilometrekare başına düşen mühendis yoğunluğuna dayanıyor." Cook'un, Apple'ın üretimi Amerika Birleşik Devletleri'ne geri taşımadaki başarısızlığının Apple'ın sorunu değil, ABD'nin kendi sorunu olduğunu kanıtlayarak, gerçeklerle defalarca kamuoyu önünde akıl yürüttüğü söylenebilir.
Bu açıklamaların mantıklılığı konusunda Trump aslında kabul ediyor, bu yüzden bu yedi sekiz yıl boyunca mevcut durumu kabullenmişti. Ama artık Amerika gerçekten dayanamayacak durumda, Trump da fazla düşünemiyor. Apple'ın nedenlerini ne kadar makul olursa olsun umursamıyor, bu işin Amerika'nın sorunu olup olmadığını da önemsemiyor, sadece Apple'ın fabrikalarını Amerika'ya geri taşımalarını istiyor. Ne yapacaklarına dair ise Apple'a kendi başına bir çözüm bulmasını söylüyor, geri dönmezlerse büyük gümrük vergileri alacak.
Ama gerçekte, sadece işe yaramıyor. Çünkü Amerika Birleşik Devletleri'nde fabrika değil, işçi sıkıntısı var. Gerçekte, Amerika Birleşik Devletleri ciddi bir işçi sıkıntısı çeken bir ülkedir ve her yerde işe alım yoktur. Bu kadar çok fabrikanın niyeti Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılmak değil ve kim kapılarının önünde bir fabrika inşa etmek istemez ki? Ama işçi bile alamıyorsanız, nasıl bir fabrika inşa edebilirsiniz? Amerika Birleşik Devletleri'nin kendi kamuya açık verilerine göre, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki takım tezgahı teknik işlerinin boş oranı %37'dir ve sektör genelindeki ortalama %6,7'den çok daha yüksektir ve bu da bu pozisyonların acil insan gücüne ihtiyaç duyduğunu kanıtlamak için yeterlidir.
Neden acilen iş gücüne ihtiyaç var? Çünkü maaşlar düşük, kimse çalışmak istemiyor, bu kadar basit. Boş pozisyon oranı %37'ye ulaştığında, bu pozisyonun ortalama yıllık maaşı sadece 42.000 dolar, aylık maaşı ise 3.500 dolar. Amerika'da neredeyse her şey fabrikada çalışmaktan daha iyi; fabrikada çalışmak sadece bulaşıkları yıkamaktan biraz daha iyi ve gereken beceri ile iş yoğunluğu tamamen orantısız. Bu, Çin'de bir fabrikanın ortalama 3.500 yuan maaşla işçi alması gibi, boş pozisyon oranı yüksek olması çok normal; insanları doldurabilmekse garip.
ABD fabrikaları neden işçilere bu kadar düşük ödeme yapıyor? Aslında, düşük değil, ayda 3.500 dolar, bu dünyadaki çoğu ülke ve bölgeden daha yüksek ve gülünç derecede yüksek. Sadece Amerika Birleşik Devletleri'nin denizaşırı ülkelerden çok fazla para kazanması nedeniyle, ulusal işlerin toplam geliri çok yüksek hale geldi, fabrikaların işçilere sunduğu ücretlerin düşük olduğu görülüyor. Bu nedenle, Amerikan fabrikalarındaki işçilere ödenen ücretler zaten sınıra kadar yüksek ve bunları artırmanın bir yolu yok. Üretim kapasitesini artırmanız gerekiyorsa, daha fazla işçiye ihtiyacınız var ve onlara daha yüksek ödeme yapmanız gerekiyor. Üretilen ürünlerin fiyatı da fırlayabiliyorsa, o zaman sorun değil. Ancak ürünün fiyatı artırılamazsa, fabrika da kapanabilir.
Ancak Trump'ın şu anda talebi, sadece üretim kapasitesinin Amerika'ya taşınması değil, aynı zamanda fiyatların artmaması gerektiğidir. Üretim kapasitesinin Amerika'ya taşınması, Amerika için iyidir, Amerika'nın savaş hazırlık gücünü artırabilir; aynı zamanda Amerikan halkı için de iyidir, Amerikan işçilerinin maaşını artırabilir. Fabrikaların ürettiği ürünlerin fiyatlarının artmaması talebi de Amerikan halkı içindir, çünkü mal fiyatları artamaz, aksi takdirde halkın yaşam standardı düşer. Fabrikaların Amerika'ya taşınması, devlet politikasıdır, devlet için faydalı, halk için faydalıdır; Trump, böyle güzel bir durumu, şirketlerin neden Amerika'da fabrika açmak istemediğini anlamıyor.
Ancak iş sahiplerinin de söyleyecekleri var. Üst gelir grubuna, alt gelir grubuna, o zaman Trump neden kendi ülkesi Amerika'da fabrika açmıyor? Amerika'da en az bir fabrika açmış mı? Ailesi Amerika'da en az bir fabrika açmış mı? Bu kadar iyi bir fırsatı neden kendisi değerlendirmiyor? Apple'ın Amerika'daki doğrudan çalışan sayısı 90.000'i buluyor, neredeyse hepsi beyaz yaka pozisyonları, imalat sektöründeki pozisyonlar ise çok az ama sonuçta bu 90.000 yüksek maaşlı ve ofiste oturan pozisyon. Eğer Trump Apple'ı batırırsa, bu 90.000 yüksek maaşlı ofis pozisyonunun istihdamını kim üstlenecek?
Apple'ın CEO'su Cook, eğer zorunlu olarak ABD'de üretim yapılacaksa, iPhone'un fiyatının %43 artacağını açıkça belirtti ve bu, ABD'nin yeterli iş gücü sağlayabilmesi ve ücretlerin artmaması durumuna dayanıyor. Ancak Amerikalılar fabrika işlerinde çalışmak istemiyorlar, gerçekten Amerika'nın büyük olmasını istiyorlar ama sadece başkalarının fabrikalara girmesini, kendilerinin değil, işçi ücretleri büyük ölçüde artırılmadıkça.
Ama aslında, ABD'deki fabrikalar şu anda ABD'li işçilerin maaşlarını bile karşılayamıyor. Eğer işçi maaşlarını önemli ölçüde artırmak istiyorsak, ürün fiyatlarını da önemli ölçüde artırmak zorundayız ve ardından bu yüksek fiyatlarla işçilere satmalıyız. İşte bu, korkunç bir stagflasyon. Görünüşte maaşlar artmış gibi görünüyor, ancak gerçek yaşam kalitesi her yıl düşüyor ve tüm ekonomi dağınık hale geliyor, hala işçi bulamıyorsunuz çünkü diğer beyaz yakalı pozisyonlar daha hızlı bir şekilde maaş artışı sağlıyor.
Amerikalıların istediği "Amerikan yapımı", başkalarının düşük maaşla fabrikaya girmesi ya da kendilerinin yüksek maaşla fabrikaya girmesi, kesinlikle kendi düşük maaşla fabrikaya girmesi olasılığı yoktur ve ayrıca kendilerinin aldığı ürünlerin fiyatlarının artmasına da izin verilmez. Bu hem istemek hem de istemek düşüncesi son derece güzel görünse de, aslında sadece dilek gibi bir yönetim tarzıdır, gerçekte yapılması mümkün değildir, herkes çalışmadan kazanmayı ve hazırda beklemeyi bekliyor.
Eğer dünya ticaretini sona erdirmek isterlerse, gerçekten de işleri Amerika'ya geri getirebilirler, ancak bunun sonucunda ortaya çıkacak fiyatların fırlaması ve yaşam kalitesinin düşmesi, Amerika'nın kırmızı boyunlularının kabul edemeyeceği bir durumdur. Dolayısıyla, bu iş mümkün değil. Ama Amerika'nın kırmızı boyunluları bunun mümkün olmadığına inanmıyor, Trump da bunun mümkün olmadığına inanmıyor, bu yüzden denemek istiyorlar. Fabrikaların Amerika'ya geri getirilebileceğine ve Amerika'nın kırmızı boyunlularının yaşam standartlarının mevcut seviyelerinden daha yüksek olabileceğine kesin olarak inanıyorlar.
Bu fantezi saplantısının derinliği, Trump'ın gerçekleşme olasılığını keşfetmek için tüm olasılıkları tüketmesine yol açtı. Çin ile karşı karşıya geldikten ve isteklerini yerine getiremediğini anladıktan sonra, biri müttefiki, diğeri kendi şirketi olsa bile Avrupa Birliği'ni ve Apple'ı fırlatmaya başladı.
Amerika Birleşik Devletleri'nin ve Trump'ın cahilleri hala bu tür gerçekçi olmayan yanılsamalara sahip oldukları ve her gün dilek dilemeye devam ettikleri sürece, Trump sadece denemeye devam edebilir. Bekleyip görebiliriz, kafalarını çarpıp kanayana kadar bekleyebiliriz, gerçeği tanıyabilir ve sonra normal bir şekilde konuşabiliriz. Dahası, bu Trump turu AB'yi ve Apple'ı savuruyor ve bizim için etkisi sınırlı. Trump atıştan sonra hala kaybettiğinde, iç kamuoyu desteği büyük ölçüde zarar görecek ve Çin'in daha fazla pazarlık kozu olacak.
Bu gümrük savaşı arkasında, kripto dünyası da gizli akıntılarla dolu. Ticaret durumundaki istikrarsızlık, genellikle küresel ekonomide zincirleme reaksiyonlara yol açar ve bu da kripto dünyasının seyrini etkileyebilir. Yatırımcılar bu gümrük savaşının seyrini dikkatle izliyor, yatırım fırsatlarını arıyor ve potansiyel risklerden kaçınmaya çalışıyorlar. Sonuçta, günümüz küresel ekonomik entegrasyonunda, herhangi bir ülkenin politika değişikliği, kripto dünyasında bir kelebek etkisi gibi dalgalar yaratabilir.