Cosmos Hub'ın kapsamlı analizi: potansiyel Interchain güvenlik merkezi

Yazar: Red Sheehan, Web3 geliştiricisi ve araştırmacısı; Çeviren: Golden Finance xiaozou

Bu makalenin ana noktaları:

• Cosmos Hub, birlikte çalışabilirlik ve güvenliğe odaklanan bağımsız bir uygulama zinciridir. Cosmos Hub 2019'da yayına girdi.
• Cosmos Hub, daha sonra birçok Interchain ağı tarafından kullanılan Cosmos SDK, CometBFT (Tendermint), ABCI ve IBC gibi teknolojileri piyasaya süren ilk şirket oldu.
• Interchain, evrensel birlikte çalışabilirlik protokolü IBC ile bağlanan egemen ağlardan oluşur. Interchain aynı zamanda Cosmos ekosistemi olarak da bilinir.
• Cosmos Hub, doğrulayıcı setini paylaşıyor ve Replicated Security aracılığıyla Neutron ve Stride için güvenlik sağlıyor. Çoğaltılmış Güvenlik, Cosmos Hub'da uygulanan ilk paylaşılan güvenlik biçimidir.
• ATOM 2.0 teklifinin likidite staking gibi çeşitli bölümleri, ATOM'un sermaye verimliliğini artırmak için uygulanıyor ve araştırılıyor. ATOM, Cosmos Hub'ın yerel tokenıdır.

1**、Arka plan tanıtımı**

İlk blok zincirleri, finansal transferleri kolaylaştırmak için Bitcoin, kimlik çözümleri sağlamak için Namecoin gibi tek bir amaca hizmet eden spesifik uygulama ağlarıydı. Daha sonra Ethereum gibi evrensel zincirler, birden fazla protokolün aynı platformda olabildiği şekillendirilebilirlik sağlar. Son olarak, uygulamaya özel ağlar (uygulama zincirleri), birlikte çalışabilen çok zincirli ekosistemler biçiminde şekillendirilebilirliği benimseyerek baskın mimari olarak geri dönüyor.

Ethereum veya Polkadot gibi diğer çok zincirli ekosistemlerin aksine Cosmos ekosistemi (yani Interchain), veri ve varlık transferlerini kolaylaştırmak için tek bir kök zincire dayanmaz. Interchain, AppChains olarak bilinen bir dizi birlikte çalışabilen, uygulamaya özel egemen ağdır; Cosmos Hub'ın kendisi ise birlikte çalışabilirlik ve güvenliğe odaklanan bağımsız bir AppChain'dir. Cosmos Hub, Interchain'in doğuşu ve en büyük piyasa değerine sahip uygulama zinciridir. Interchain modeli, uygulama zincirlerine profesyonellik, şekillendirilebilirlik ve egemenlik kazandırır.

Bu özellikler bir araya gelerek sosyal düzeyde son derece merkezi olmayan bir ekosistem üretir. Interchain ağının farklı toplulukları ve farklı yönetişim modelleri vardır. Buna karşılık, diğer çok zincirli ekosistem modelleri, ilgili temel katman topluluklarının alt kümeleri olan ve ideolojik olarak temel ağlarına bağlı olan uygulama zinciri/modüler zincir topluluklarıyla sonuçlanır (örneğin, Stacks vs. Bitcoin, Optimism ve Ethereum, Kusama ve Polkadot) .

Cosmos Hub, Interchain Foundation ve Ignite (diğer adıyla Tendermint) tarafından geliştirilen teknolojiyi kullanarak 2019 yılında ortaya çıktı. Interchain Foundation, Binary Builders, Atom Accelerator DAO, Informals, Strangelove vb. dahil olmak üzere çeşitli gruplar Cosmos Hub ve Cosmos teknoloji yığınının gelişimini sürekli olarak desteklemektedir. Interchain, her birinin kendine özgü destek birimleri olan 50'den fazla bağımsız ağa sahiptir.

2**, teknoloji**

Cosmos Hub, hesap tabanlı muhasebe modeline sahip ve yerel akıllı sözleşme işlevi olmayan, hisse kanıtı (PoS) egemen bir blok zinciridir. Cosmos Hub, tüm temel blockchain işlevlerini (konsensüs gibi) uygulamak için Cosmos SDK, CometBFT ve IBC protokolleri gibi Cosmos teknoloji yığınındaki çeşitli teknolojiler ve standartlar kullanılarak geliştirilmiş ve oluşturulmuştur. Cosmos ekosistemindeki diğer uygulamaya özel ağlar (AppChains) öncelikle bu aynı teknolojilerle geliştirilmektedir.

（1**）Cosmos SDK**

Cosmos SDK, Cosmos Hub gibi çok varlıklı PoS egemen kamu blok zincirlerini geliştirmeye yönelik açık kaynaklı bir yazılım geliştirme kitidir (SDK). Cosmos SDK aynı zamanda izinli Yetki Kanıtı (PoA) blok zincirleri oluşturmak için de kullanılır. Cosmos SDK kullanılarak oluşturulan blok zincirlere genellikle uygulama zincirleri (uygulamaya özel blok zincirler) adı verilir.

SDK, uygulamaların gerektiği gibi öğeleri karıştırıp eşleştirmesine olanak tanıyan modüler bir yürütme yığını etrafında tasarlanmıştır. Modüler tasarım, geliştiricilere özelleştirilebilirlik ve esneklik sağlarken, önceden oluşturulmuş açık kaynak öğelerinin kullanımı yoluyla hızlı geliştirmeyi de mümkün kılıyor.

Cosmos SDK'yı kullanan geliştiriciler tamamen uygulama katmanına odaklanabilir ve fikir birliği, ağ oluşturma veya birlikte çalışabilirlik gibi diğer özellikler konusunda endişelenmelerine gerek kalmaz. Bu "diğer özellikler" CometBFT, IBC ve uygulama zinciri yığınındaki diğer özelliklerden gelir.

（2**）KuyrukluyıldızBFT**

Cosmos SDK, özel bir uygulama katmanı (veya durum makinesi) geliştirmek için kullanılır ve CometBFT, bu durum makinesini ağdaki tüm düğümlerde güvenli bir şekilde kopyalamak için kullanılır. CometBFT, ağ ve fikir birliği katmanlarını iki ana bileşen aracılığıyla yöneten, uygulamadan bağımsız bir motordur:

• Konsensüs algoritması, yani Tendermint.
• Soket protokolü, yani Uygulama Blok Zinciri Arayüzü (ABCI).

Tendermint bir Bizans Hata Toleranslı (BFT) algoritmasıdır. Tendermint Core varsayılan algoritmadır ancak başka versiyonları da mevcuttur. CometBFT, Tendermint aracılığıyla anında kesinliğe ulaşırken, diğer ağların çoğu olasılıksal kesinliği kullanır. Tendermint, doğrulayıcıların hisselerine göre bloklar oluşturmak ve imzalamak üzere seçildiği bir Bonded Proof of Stake (BPoS) sistemidir. Doğrulayıcılar ve delegeler, tokenlarını almak için stake etme taleplerinin gönderilmesinden sonra 21 dönem (1 dönem yaklaşık 1 gün) beklemek zorundadır.

ABCI, uygulama katmanını ve Tendermint'i birbirine bağlayan arayüzdür. Bu soket protokolü herhangi bir dilde sarılabilir ve CometBFT'nin herhangi bir uygulama katmanıyla uyumlu olmasına olanak tanır.

（3**）IBC**

İlk olarak 2021'de tanıtılan Blok Zincirleri Arası İletişim (IBC) protokolü, bir köprünün tek bir örneği değil, köprü için bir standarttır. Cosmos Hub, IBC aracılığıyla diğer uygulama zincirleriyle iletişim kurar.

IBC köprüleme standardı, heterojen blok zincirlerinin üçüncü taraf güven varsayımları eklemeden zincirler arası bağlantılar kurmasını sağlar. Katılımcı zincirler birbirlerinin güvenlik modellerine güvenmeyi ve iletişim kurmak ve durum değişikliklerini doğrulamak için paylaşılan bir mesajlaşma standardı kullanmayı kabul eder. Bu, IBC mesajlarının temel zincirin minimum güvenliğini devralmasına olanak tanır. IBC, Zincirler Arası Standartlar (ICS) teklifi aracılığıyla Zincirler Arası Hesaplar (ICA) ve Zincirler Arası Sorgular (ICQ) gibi özellikler ekleyerek yinelemeye devam ediyor.

IBC aynı zamanda Tendermint ve CometBFT'nin anlık kesinliğine de güveniyor, bu da onu genel olarak Ethereum gibi olasılıksal kesinlik ağlarıyla uyumsuz kılıyor. Electron Labs ve zkBridge gibi ekipler, IBC'yi makul bir maliyetle Ethereum ile uyumlu hale getirmek için çok çalışıyor. Diğer ekipler ve projeler de IBC'yi diğer ekosistemlere bağlamak için çalışıyor. Composable Finance, nihai hedefi Polkadot ekosistemiyle entegrasyona ulaşmak olan bir örnektir.

3**, güvenliği paylaşıyor**

（1**）Kopyalanmış Güvenlik**

Paylaşılan güvenlik, bir ağdaki doğrulayıcıların, başka bir ağdaki fikir birliğine katılmak için o zincirdeki payları kullanmasına izin verilmesi anlamına gelir. Bu kurulum, daha küçük ağların daha büyük ağlardan güvenlik "kiralamasına" olanak tanıyacaktır. Cosmos Hub, herhangi bir Interchain ağı arasında en büyük piyasa değerine sahiptir ve kiralık güvenlik için başlıca adaydır.

Programlanabilirlik eksikliği nedeniyle Cosmos Hub güvenliği, EigenLayer staking gibi bir modelde keyfi olarak paylaşılamaz ancak yönetişimden geçirilebilir ve bireysel olarak etkinleştirilebilir. Çoğaltılmış Güvenlik (eski adıyla Interchain Security), Cosmos Hub doğrulayıcı setinin tamamının başka bir zincirle paylaşılması ve yönetişim oylaması yoluyla izin alınması anlamına gelir.

(2**) Nötron**** ve Uzun Adım**

Teklif 792'nin kabul edilmesi, Neutron'u Replikasyonlu güvenlik yoluyla güvenlik için Cosmos Hub doğrulayıcı setinden yararlanan ilk zincir haline getiriyor. Stride da aynı şeyi yaparak bu türden ikinci zincir oluyor. Ağustos 2023 itibarıyla Neutron ve Stride, Replicated Security kullanan tek zincirlerdir. Neutron, Cosmos Hub'ın CosmWasm uzantısı olurken, Stride çeşitli Interchain ağları ve varlıkları için likidite staking'i mümkün kılıyor.

(3**) ALTERNATİF MODEL**

Interchain'de paylaşılan güvenlik politikalarının başka versiyonları da vardır. Mesh Security, doğrulayıcılar yerine stakerlara odaklanarak, mevcut doğrulayıcı seti bulunan ağlar için iki yönlü güvenlik sağlar. Cosmos Hub ve Osmosis, Mesh Security'yi araştırıyor. Babylon'un hedefi, PoS zincirleri için veri kullanılabilirliğini sağlamak amacıyla Bitcoin'den yararlanmak ve bu süreçte uzaktan saldırılar gibi güvenlik risklerini azaltmaktır.

Mesh Güvenliğini uygulamak için öncelikle gerekli mantığı uygulamak üzere bir tür CosmWasm kullanılabilir. Cosmos Hub'ın kendisi, temel odak noktası birlikte çalışabilirlik olduğundan keyfi akıllı sözleşmeleri desteklemez. CosmWasm VM, Interchain'deki çeşitli varlıklar tarafından desteklenen bir sanal makinedir. CosmWasm, Web Assembly'yi (WASM) temel aldığı için Rust ve Go'yu destekler. Cosmos Hub'da CosmWasm'ın izinsiz ve izinli sürümlerine yönelik öneriler Ağustos 2023'te başarısız olsa da topluluk, CosmWasm'ı uygulamaya yönelik fikirleri keşfetmeye devam ediyor.

Opt-in Security, her doğrulayıcının, tüm doğrulayıcı setinin başka bir zinciri desteklemesine gerek kalmadan bireysel olarak tüketen bir zinciri çalıştırmayı seçmesine olanak tanır. Teorik olarak bu yaklaşım, zincirlerin güvenlik kazanmasına yönelik engelleri azaltarak tüketici zincirlerinin izinsiz bir şekilde başlatılmasına olanak tanır. Bu model birleştirilmiş madenciliğe benzer.

4**, ATOM jetonları**

Cosmos Hub'ın yerel jetonu ATOM, ICS-20 ile uyumludur. Böylece kullanıcıların IBC protokolü aracılığıyla bağlanan zincirler arasında ATOM aktarımı yapmasına olanak tanır. Bu varlığın ana fonksiyonları aşağıdaki gibidir:

• Cosmos Hub'daki işlemler için gerekli işlem ücretleri ATOM üzerinden ödenir.
• Token sahipleri, doğrulayıcıları çalıştırmak için ATOM'ları stake edebilir, böylece ağı güvence altına alabilir ve ödüller kazanabilirsiniz.
• Token sahipleri, ağın güvenliğini sağlamaya yardımcı olmak ve doğrulayıcı ödüllerinin bir kısmını kazanmak için ATOM'ları mevcut doğrulayıcılara devredebilir.
• Tüm stake edilmiş ve devredilmiş ATOM'lar, ağ yönetişim sürecinde oylama için kullanılabilir.
• Bir ICS-20 tokenı olarak ATOM, bağlı herhangi bir Cosmos zincirinde eşler arası işlemler için kullanılabilir.

Ağustos 2022 itibarıyla ATOM, Cosmos Hub'ın ekonomik güvenliğini temsil eden yaklaşık 350 milyon token arzına ve yaklaşık 4 milyar dolarlık piyasa değerine sahiptir. 2019'da ilk olarak dağıtılan 189 milyon ATOM'un %68'i ICO aracılığıyla satıldı. Cosmos Hub tarafından kullanılan açık kaynak teknolojisine katkıda bulunanlar da ilk dağıtımın bir kısmını aldı.

(1**) Token İhracı**

Doğrulayıcılar tokenları üç şekilde elde ederler. Doğrulayıcı gelirinin tamamı, belirlenen komisyon oranına göre yetki verenlerle paylaşılır.

• Tüm işlem ücretleri, doğrulayıcılara toplam stake edilen ATOM'ların yüzdesine göre orantılı olarak dağıtılır.
• Blok ödülleri, doğrulayıcılara toplam stake edilen ATOM'ların yüzdesine göre %7 - %20 oranında tahsis edilir. Blok ödülleri enflasyonist baskıya neden oluyor.
• Blok üreticileri ön taahhütlerin 2/3'ünden fazlasını içerdiğinde bonuslar doğrusal bir şekilde kazanılır. Teklif verenin ön taahhütlerin 2/3'ünü (bloğun geçerli olması için minimum) içermesi durumunda ek %1 bonus verilir. Teklif verenin %100 ön taahhüt içermesi durumunda bonus yüzdesi %5'e kadar çıkabilir. Bu ikramiyeler enflasyonist baskı yaratacak.

ATOM token deflasyonist baskı iki biçimde ortaya çıkıyor:

• Burning - Cosmos Hub'ın zincir üstü bir yönetim mekanizması vardır, ATOM sahipleri yönetime oy verebilir ve teklif verebilir. Bu öneriler, fikir birliği parametrelerinin değiştirilmesi ve topluluk havuzu fonlarının tahsisi gibi konuları kapsamaktadır. Bir teklifin başarılı bir şekilde sunulması için herhangi bir token sahibinden en az 250 ATOM tutarında depozito alması gerekir. Teklifin reddedilmesi halinde bu depozito imha edilecektir.
• Eğik çizgi - İşlem çift imzalıysa veya doğrulayıcı uzun süre çevrimdışıysa, doğrulayıcı düğüm ATOM'u ödüllendirir veya kesilebilir. Daha sonra kaybedilen ödüller imha edilecektir. Ek olarak proje ekibi teknik incelemesinde, yönetim süreci sırasında seçmenlerin, spam olarak kabul edilen herhangi bir teklif oluşturmak için kullanıcıların ilk ATOM mevduatlarını kullanabileceğini belirtti. Seçmenlerin yarısından fazlası depozitoyu kabul ederse tokenler doğrudan rezerv havuzuna gidecek (yakılan tokenlar hariç).

(2**)Doğrulayıcılar**

ATOM tokenlarını stake eden ve sistem gereksinimlerini karşılayan kullanıcılar, ağın güvenliğini sağlamak ve ödüller almak için doğrulayıcıları çalıştırabilir. Ödüller yalnızca kendi kendine stake eden ve devredilen ATOM tokenlarının toplam miktarına göre sıralanan en iyi 180 doğrulayıcı tarafından kazanılır. Ödüller, blok ödül ihracından elde edilen ek ATOM tokenleri (yıllık toplam token arzının yaklaşık %7'si) ve işlem ücretleri şeklinde ödenir.

180 aktif Cosmos Hub doğrulayıcısı var. Ayrıca ilk 180 doğrulayıcının dışında 147 doğrulayıcı da etkin değil. Buna ek olarak, şu anda çok fazla blok kaçırmak, çift imzalamak vb. gibi suiistimallerden dolayı hapse atılan 203 doğrulayıcı var.

(3**)Yönetim**

Başlangıçtan bugüne Cosmos Hub için 121 zincir üstü yönetim teklifi yapıldı ve bunların 79'u kabul edildi. Cosmos Hub, zincir dışı ve zincir içi yönetişim süreçlerini birleştirir. Ağ iyileştirme önerileri ve parametre güncellemeleri, genellikle Cosmos Yönetişim Forumu'nda ve aynı zamanda çeşitli sosyal medya platformlarında zincir dışında tasarlanır ve tartışılır.

ATOM stakerları, zincir üstü yönetim sistemine girdikten sonra önerilen değişikliklerin onaylanıp onaylanmayacağına (ve sonuçta uygulanıp uygulanmayacağına) oy verir. Tekliflere oy vermek için yalnızca stake edilmiş veya devredilmiş ATOM tokenleri kullanılabilir. Doğrulayıcılar ve delege edenler tekliflere oy verir ve 1 ATOM, 1 oya karşılık gelir.

Yetki verenler, doğrulayıcılarının kendi adlarına oy vermesini sağlayabilir veya doğrulayıcı seçimlerine manuel olarak katılmayabilirler. Tüm doğrulayıcılar oy verme hakkına sahiptir; ancak bu oyların sayılması için, bir doğrulayıcının oylama dönemi sonunda ilk 180 doğrulayıcı arasında olması gerekir.

（4**）ATOM 2.0**

Reddedilen ATOM 2.0 teklifi, ATOM token ekonomisini yeniden tasarlıyor. Bu büyük değişikliğin amacı, enflasyonun tamamen ortadan kalkmasından önce birkaç yıl içinde ATOM ihracını önemli ölçüde azaltmaktır. Ek olarak, sermaye verimliliğini artırmayı ve ATOM'u likidite staking yoluyla bir Interchain rezerv varlığı olarak konumlandırmayı hedefliyor. Sonuçta bu işlemler ATOM tokenlerine katma değer getirecek.

Orijinal teklif reddedilirken (muhtemelen çok geniş kapsamlı olduğu ve çok hızlı hareket ettiği için), bireysel bileşenler ayrı teklifler olarak araştırılmaya devam edildi. Özellikle iki teklifin (artan hazine büyüklüğü ve ATOM sermaye verimliliğini artıran bir likit staking özelliği) her ikisi de ATOM 2.0'da piyasaya sürüldükten sonra sonraki tekliflerde kabul edildi.

Topluluk tarafından hala tartışılan diğer ATOM 2.0 özellikleri arasında izinsiz bir paylaşılan güvenlik modeli ve zincirler arası teknoloji için bir sosyal koordinasyon (yani yönetişim) merkezi (örn. IBC, CosmWasm, vb.) yer almaktadır. Topluluğun o zamandan bu yana kabul edemediği teklifler şunları içeriyor:

• İşlem ücreti limitine göre ATOM'u yok edin;
• Sahipleri tokenleri stake etmeye teşvik edin; ve
• Spam işlemlerini en aza indirmek için Cosmos Hub'ın ücretlendirme mekanizmasını iyileştirin.

5**、**Zincirlerarası

Interchain, ortak birlikte çalışabilirlik protokolü IBC ile bağlanan egemen bir ağdan oluşur.

(1**) Uygulama Zinciri**

Birçok Interchain ağı uygulama zincirleridir: belirli kullanım durumlarını uygulamak için tasarlanmış blok zincirler. Bu tasarım, mimarinin tek bir işlevi optimize etmeye tahsis edilebilmesi nedeniyle uygulama geliştiricilerine daha fazla esneklik sağlar. Bunun aksine, Ethereum gibi genel amaçlı platformlar daha geniş bir yelpazedeki isteğe bağlı kullanım durumlarına hizmet edebilir ancak mimarilerini herhangi bir tek işlev için optimize edemez.

Evrensel bir platform, çeşitli protokoller ve farklı işlevlere sahip benzersiz topluluklar aracılığıyla işbirliği içinde ağ efektleri oluşturabilir. Bir ağa daha fazla protokol ve kullanıcı katıldıkça, ağ daha fazla kurucuyu çekecek ve teorik olarak değeri artıran olumlu bir geri bildirim döngüsü yaratacaktır. Hiçbir uygulama zinciri, tek bir evrensel ağın ağ etkileriyle rekabet edebilecek kadar geniş bir kullanıcı tabanına sahip olmasa da, bir grup uygulama zinciri bunu başarabilir. Interchain, esas olarak, birbirine bağlı uygulama zincirlerinin işlevlerini ve ağ etkilerini optimize etmek için özel bir uygulama katmanı sağlayan, oldukça şekillendirilebilir bir blockchain sistemidir. Bu mimari avantajı sürdürmek için uygulama zincirleri, her uygulama zincirinin daha küçük hedef kitle aralığındaki eksikliklerini azaltırken şekillendirilebilirliklerini de korumalıdır.

Interchain modeli ve Lisk, amaç ve verimin merkezi olmayan bir şekilde dağıtılmasını sağlamanın yanı sıra, ağların birbirinden bağımsız olması nedeniyle sosyal olarak merkezi olmayan bir yapıya da sahiptir. Diğer çok zincirli ekosistemlerin (örneğin, toplamalı Ethereum, parachainli Polkadot) aksine, Interchain veri ve varlık transferlerini kolaylaştırmak için tek bir kök zincire dayanmaz. Her ağ, kendi kendini yöneten bir mini-DAO gibi tam bir sosyal egemenliğe sahiptir.

(2**) çok zincirli model**

Bir IBC köprüsü tam olarak iki ağ arasında yer alır. Her uygulama zincirinin doğrudan bağlanması, tam birlikte çalışabilirlik için 2 IBC bağlantısı gerektirir. Interchain, zincirler arasındaki atlama sayısını en aza indirmek için bir hub ve bağlı bileşen modelini benimser (bu, birden fazla "hub" olabileceğinden mükemmel bir metafor değildir). Uygulamada, birden fazla hub'a sahip bu hub ve bağlı bileşen modeli, klasik bir merkezi olmayan model haline geldi.

Çoğu Interchain ağı ("Bölgeler" olarak da bilinir) ya uygulamaya özeldir, bir birincil işlevsellik sağlar ya da uygulama geliştirme için Ethereum gibi daha genel bir platform sağlar. Bazı ağlar, bazen "Hub'lar" olarak adlandırılan, birlikte çalışabilirliğe adanmıştır; Cosmos Hub bunun en iyi örneğidir. Tipik olarak ağlar, farklı zincirler arasında iletilen bilgileri yönlendirmek ve doğrulamak ve ücret kazanmak için birlikte çalışabilirliğe odaklanmaya teşvik edilir. Tendermint ve IBC aracılığıyla herhangi bir Interchain ağı başka bir ağa bağlanabilir ve buna bağlı olarak IBC'ye bağlı diğer ağlara erişebilir.

Interchain'in merkezi olmayan ruhu, "Hub" tarzı birlikte çalışabilirlik rolünün Cosmos Hub'a özgü olmadığı gerçeğinde yansıtılmaktadır; çünkü ağlar Cosmos Hub'a kilitli değildir, aynı zamanda egemenliklerini de koruyabilirler. Bu karar aynı zamanda ölçeklendirmeye de yardımcı olur, çünkü "Merkezler" coğrafi veya ideolojik uyum gibi nedenlerle belirli ağ gruplarıyla bütünleşebilir.

(3**)Zincirlerarası****Ağ**

Tüm Interchain ağları IBC aracılığıyla bağlanır ancak Cosmos SDK ile oluşturulmuş ağların tümü IBC özellikli değildir. Öte yandan Kusama gibi Cosmos SDK ile oluşturulmamış bazı IBC özellikli ağlar da vardır. Interchain aşağıdaki alanlarda önemli çeşitliliğe sahiptir:

• Merkezi Olmayan Finans (DeFi**)**

Osmoz, bir AMM DEX.

Osmosis, bir sipariş defteri ve türevler platformu.

Terra Luna, algoritmik stablecoin ihraççısı.

• altyapı

Celestia, modüler bir veri kullanılabilirliği katmanı.

Nyx, Nym mixnet aracılığıyla ağ düzeyinde gizliliği destekleyen bir iletişim altyapısı ağıdır.

Akash, merkezi olmayan bir bilgi işlem ağı.

• Gizlilik ve Güvenli Bilgi İşlem

Namada, varlıktan bağımsız bir zincirler arası gizlilik protokolü.

Penumbra, korumalı çapraz zincir alışverişlerini ve aktarımlarını destekleyen bir ağ.

Secrete Network, tamamen homomorfik şifreleme yoluyla özel hesaplamaya olanak sağlayan bir ağ.

• Birlikte Çalışabilirlik Arasında Köprü Kurmak

THORChain, yerel merkezi olmayan değişimi destekleyen zincirler arası bir DEX.

Axelar, ağlar arasında iletişim kurmaya yönelik bir köprü ve yer paylaşımlı ağdır.

Interchain'i Ethereum, Solana ve diğer ağlara bağlayan zincirler arası bir köprü olan solucan deliği.

• Ekosistemler arası entegrasyon:

Babylon, Bitcoin'den yararlanan bir güvenlik çözümü.

Evmos, EVM ve Ethereum ile uyumlu bir ağ.

Composable Finance, Interchain ve Polkadot'un CosmWasm ağını IBC aracılığıyla birbirine bağlar.

(4**) GELİŞTİRİCİ EKOSİSTEMİ**

Cosmos Hub, diğerlerinin yanı sıra Interchain Foundation, Informal s, Iqlusion ve Ignite (eski adıyla All in Bits Inc.)'den 400'den fazla katılımcıyla geliştirildi. Electric Capital'e göre Interchain'in 500'den fazla tam zamanlı geliştiricisi ve 1.600'den fazla yarı zamanlı geliştiricisi var. Bu metrikler tüm ağlar arasında Ethereum ve Polkadot'un ardından üçüncü sırada yer alıyor.

Daha geniş zincirler arası CosmWasm VM, alana özgü dilleri (DSL'ler) kullanan VM'lere kıyasla geliştiricilerin ilgisini çekmede önemli avantajlar sunar. Cosmos SDK ile uyumluluğu ve programlama dilinin çok yönlülüğü nedeniyle CosmWasm birçok uygulama zinciri tarafından kullanılır ve birlikte çalışabilen akıllı sözleşme işlevlerini geliştirir. Daha önce de belirtildiği gibi, Cosmos Hub'daki CosmWasm topluluk tarafından araştırılıyor. Ayrıca CometBFT'nin ABCI'si herhangi bir uygulama katmanını destekleyecek kadar esnektir, dolayısıyla ekosistemde çeşitli VM'lerin bulunduğu birçok yürütme ortamı vardır.

6**, rekabet ortamı**

Interchain tek çok zincirli ekosistem değildir. Ethereum'un toplama merkezli yaklaşımı ve Polkadot'un parachain'leri, çok zincirli bir gelecek vizyonunun örnekleridir. Ancak ortak güvenliğe öncelik veren diğer ekosistemlerle karşılaştırıldığında Interchain, egemenliği ön planda tutarak kendisini farklı kılıyor.

Ethereum'un toplama merkezli yol haritasında düzinelerce L2 toplaması konuşlandırılmış durumda ve hatta şekillendirilebilir bir toplama ekosistemi ve fraktal ölçeklendirme için planlar bile var. Cosmos modeline benzer şekilde Ethereum'un toplama modeli, amacın ve verimin merkezileşmesini sağlar. Ancak sosyal ademi merkeziyetçiliği sağlamaz. Veri kullanılabilirliği, güvenlik ve yönetişim, toplama modelini merkezi bir ekosistem modeli haline getirir.

Merkezi bir ekosistem modeli işbirliğini desteklerken (örneğin OP Stack, Optimism, Arbitrum, Base ve Boba Network ekipleri tarafından katkıda bulunulur), çok fazla ideolojik çeşitliliğin önüne geçer. Birçok ekip EVM'yi terk etti ve özel VM'ler (ör. Starknet, Fuel ve Aztec) oluşturmaya başladı. Öyle olsa bile, yine de temel katman kararlarına tabidirler ve bu nedenle ekosistem içinde düzgün bir şekilde inşa edilebilmeleri için ideolojik olarak Ethereum ile uyumlu olmaları gerekir.

Interchain'in birçok farklı ideolojik grubu var. THORChain yerel varlık takaslarına odaklanır; Namada ve Penumbra zincir içi gizliliğin korunmasına odaklanır; Secret Network tamamen homomorfik şifrelemeye ulaşmaya odaklanır; Babylon Bitcoin'in güvenliğini elde etmeye odaklanır; Ethermint EVM faaliyetlerinin maliyetini düşürmeye odaklanır. Ancak bu zincirlerin tümü Interchain'dedir çünkü geliştirme ve inşaat için Cosmos yığınını kullanmak uygundur.

Toplama modeli, Celestia, EigenDA ve Polygon Avail gibi bağımsız veri kullanılabilirliği katmanlarının kullanıma sunulmasıyla değişmeye başladı; bu katmanlar, verilerin başka bir yerde yayınlanabileceği bağımsız toplamalara olanak sağladı. Şu anda L2'lerin büyük çoğunluğu EVM'yi kullanırken yalnızca veri kullanılabilirliği için Ethereum kullanıyor ve onları sosyal ve teknik olarak Ethereum'a bağlıyor.

Bağımsız ağlar yakın zamanda çok zincirli bir ekosisteme geçiş yapmaya başladı ve Celo topluluğu L1'den Ethereum L2'ye geçişle ilgileniyor. Haziran 2022'de Ethereum ekosistemindeki DEX dYdX uygulama zinciri Interchain ağına taşınmaya başladı.

Ethereum, Polkadot, Avalanche ve diğer çok zincirli ekosistemlerin tümü bir noktada IBC ile entegre olarak Interchain'e katılabilir. Tendermint'in anlık kesinliği ile diğer olasılıksal veya hibrit fikir birliği biçimleri arasında köprü kurmak özellikle zordur, ancak ekip şu anda bulmacayı çözmek için çok çalışıyor.

7. Karar

Cosmos Hub, 2019'dan beri Interchain'in temel sembolü olmuştur. Interchain egemen ağını birbirine bağlayan teknolojinin paylaşımında öncü olmuştur. Ancak bazı Interchain ağları için potansiyel bir güvenlik merkezi haline gelmek üzere teknoloji lideri rolünün ötesine geçiyor.

2023'te Cosmos Hub, Replicated Security'yi sunarak Interchain'de bir kez daha liderliği ele geçirdi. Replicated Security'yi benimseyen ilk blok zincirler olan Neutron ve Stride ile Cosmos Hub'ın doğrulayıcı seti artık güvenliği birden fazla ağa genişletiyor. Aynı zamanda diğer Interchain ağları teknoloji ve sosyal koordinasyon açısından özerkliklerini koruyorlar. Güçlü bir doğrulayıcı seti ve ATOM tokeninin büyük bir pazar değeri ile Cosmos Hub, diğer ağlara Çoğaltılmış Güvenlik ve diğer paylaşılan güvenlik mekanizmalarını sağlamaya hazırdır.