Amerika Birleşik Devletleri mahkemesi, Trump'ın gümrük tarifelerini geçersiz kıldı (karar metni tam metniyle birlikte)

Trump, 28 May 2025'te Washington'daki Beyaz Saray Oval Ofis'te konuştu. Andrew Harnik/Getty Images

28 Mayıs 2025'te ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi (CIT), ABD başkanının tek taraflı tarife uygulama yetkisine ilişkin önemli bir karar verdi. Karar, cumhurbaşkanının Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) uyarınca Çin de dahil olmak üzere birçok ülkeden gelen mallara yönelik küresel ve misilleme tarifelerinin "yasadışı" olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Bu karar yürürlüğe girerse, IEEPA'ya dayalı olarak Çin mallarına uygulanan tarifeler yasal dayanaklarını kaybedecek ve teorik olarak iptal edilmeli, bu da Amerika Birleşik Devletleri'ne ihraç edilen Çin mallarının tarife yükünü doğrudan azaltacak ve bu da ilgili Çinli ihracatçılara faydalı olacaktır. Beyaz Saray karara itiraz edeceğini belirttiğine göre, orijinal yürütme emrinin geçerliliği konusu karmaşık hale gelebilir.

Bir, Davanın Arka Planı ve Temel Tartışmalar

Bu dava, Trump'ın yakın zamanda aldığı bir dizi gümrük önleminden kaynaklanmaktadır. Bunlar arasında, başkanın 2 Nisan 2025'te bir yürütme emriyle açıkladığı ve sözde ulusal acil duruma yanıt olarak küresel gümrük önlemleri getirmeyi amaçlayan en temsili önlem bulunmaktadır. Bu önlem, neredeyse tüm ticaret ortaklarının ithal mallarına genel gümrük tarifeleri uygulamakta ve belirli ülkelere (Çin dahil) daha yüksek misilleme tarifeleri belirlemektedir (bundan sonra "küresel ve misilleme gümrük tarifeleri" olarak anılacaktır). Ayrıca, başkan daha önce Kanada, Meksika ve Çin gibi ülkelere yasa dışı göç akışını ve sentetik opioidlerin sınır ötesi taşınmasını engellemek amacıyla belirli gümrük önlemleri uygulamıştır (bundan sonra "kaçakçılıkla ilgili gümrük tarifeleri" olarak anılacaktır).

Trump yönetimi, bu tarifeleri uygulama yetkisinin IEEPA'dan kaynaklandığını savunuyor ve ABD ticaret açığının ve belirli ülkelerin eylemlerinin "olağandışı ve istisnai bir tehdit" oluşturduğunu ve cumhurbaşkanına uygun ekonomik önlemler alma yetkisi veren ulusal bir acil durumu tetiklediğini savunuyor. Yönetim ayrıca 1971 Nixon Başkanı'nın mahkemede acil durum tarifelerini tanımasına da atıfta bulundu (Amerika Birleşik Devletleri v. Yoshida Int'l. ve Tic. A.Ş., bundan böyle Yoshida II olarak anılacaktır) bir emsal olarak kabul etti ve Cumhurbaşkanı'nın olağanüstü hal ilan etme gerekçelerinin hukuka uygun olup olmadığının "siyasi bir sorun" olduğuna ve mahkemenin müdahale etmemesi gerektiğine karar verdi.

Ancak, şarap ithalatçısı V.O.S. Selections ve Oregon liderliğindeki on iki eyalet hükümeti de dahil olmak üzere bir grup küçük işletme buna karşı dava açtı. Davacılar, Başkan'ın eylemlerinin IEEPA tarafından verilen yetkiyi aştığını, IEEPA'nın Başkan'a bu kadar geniş, sınırsız tarife koyma yetkileri vermediğini ve mevcut ticaret durumunun ve ülkeye özgü eylemlerin IEEPA tarafından belirlenen "olağandışı ve istisnai tehditler" gibi katı kriterleri karşılamadığını iddia etti. ABD Anayasası'nın tarife koyma yetkisini öncelikle Kongre'ye devrettiğine dikkat çekiyorlar.

İki, Mahkemenin Ana Kararları ve Hukuki Dayanakları

Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Ticaret Mahkemesi, 28 Mayıs 2025'te yayımladığı karar görüşünde (Slip Op.25-66), başkanın gümrük tarifeleri üzerindeki yetkisini derinlemesine hukuki bir analizle ele aldı ve nihayetinde davacı tarafın ana görüşünü destekledi.

Orijinal karar görüşünün "Conclusion" bölümünden alıntıdır.

1. IEEPA'nın yetki kapsamı ve "küresel ve misilleme tarifeleri"nin yasallığı

Mahkeme ilk olarak IEEPA'nın görevinin kapsamına baktı. Karar, IEEPA'nın cumhurbaşkanına tarife uygulama konusunda "sınırsız" veya "sınırsız" yetki vermediğini açıkça ortaya koyuyor. Mahkeme, bu davada Cumhurbaşkanı tarafından ileri sürülen tarife yapma yetkisinin, "süre veya kapsamda herhangi bir sınırlama olmaksızın", "IEEPA tarafından Cumhurbaşkanı'na verilen herhangi bir tarife yetkisinin ötesinde" olduğuna karar verdi. Sonuç olarak mahkeme, Cumhurbaşkanı'nın IEEPA kapsamında uyguladığı "küresel ve misilleme tarifelerinin" "ultra vires ve yasalara aykırı" olduğuna karar verdi.

Mahkeme özellikle, IEEPA ile Düşmanla Ticaret Yasası (TWEA) arasında ayrım yapmıştır. Mahkeme, IEEPA'nın yasama tarihini hatırlatarak, Kongre 1977'de IEEPA'yı kabul ettiğinde, amacının Başkan'ın barış zamanında acil ekonomik yetkilerini kullanmasını sınırlamak olduğunu, bunun da onu TWEA'dan daha sınırlı ve daha fazla usul kısıtlamasına tabi hale getirmek olduğunu belirtmiştir. II. Yoshida, Başkan Nixon'ın TWEA çerçevesi altındaki ödemeler dengesi krizine yanıt olarak %10'luk geçici ithalat ek vergisi uygulamasını onaylarken, Mahkeme, Yoshida II'deki tarifelerin açıkça geçici ve sınırlı olduğunu ve o zamanki yasal bağlamın IEEPA'nın yasama amacından farklı olduğunu vurguladı. Mahkeme, Başkan Trump'ın küresel tarifelerinin bu tür doğal sınırlamalardan yoksun olduğunu ve genişliklerinin ve potansiyel olarak belirsiz sürelerinin IEEPA mevzuatının ruhuyla tutarsız olduğunu tespit etti.

2 "Anormal ve özel tehditler" maddesi ile "kaçakçılıkla ilgili gümrük vergileri" arasındaki ilişki

"Kaçakçılıkla ilgili vergiler" konusunda mahkeme, IEEPA'nın 1701(b) maddesinin düzenlemelerini kapsamlı bir biçimde analiz etmiştir. Bu madde, başkanın IEEPA tarafından verilen yetkileri kullanmasının "ilan edilen, "olağan dışı ve özel bir tehdit" oluşturan ulusal acil duruma yanıt vermeyi amaçlaması gerektiğini ve başka amaçlar için kullanılamayacağını gerektirmektedir.

Mahkeme, Başkan'ın Kanada, Meksika ve Çin gibi ülkelere karşı "kaçakçılıkla ilgili tarifeleri"nin, bu ülkelerin uyuşturucu kaçakçılığını, yasadışı göçü ve diğer konuları etkili bir şekilde durduramamasının yarattığı tehdidi ele almak için tasarlandığı iddia edilse de, aldığı tarifeler ile ele almayı amaçladığı tehdit arasında doğrudan ve önemli bir bağlantıdan yoksun olduğuna karar verdi. Mahkeme, tarifelerin uygulanmasının kendi başına yabancı bir hükümetin icra düzeyindeki eylemsizliğine doğrudan "cevap vermediğini" belirtti. Karar, tarifelerin diğer ülkeleri iç politikalarını değiştirmeye zorlamak veya yaptırımları güçlendirmek amacıyla bir "baskı" veya "kaldıraç" aracı olarak kullanılmasının, IEEPA'nın gerektirdiği şekilde tanımlanmış bir tehdide doğrudan bir "yanıt" anlamına gelmediğine karar verdi. Bu dolaylı, stratejik baskı biçimi, IEEPA'nın 1701(b). maddesinin amacının ötesine geçmektedir.

3 Ulusun Kurucu Yetkisi

Mahkeme kararında, ABD Anayasası'ndaki kuvvetler ayrılığına ilişkin temel ilkeyi yeniden teyit etti. ABD Anayasası'nın I. Maddesi, 8. Bölümü uyarınca, gümrük vergilerini belirleme ve uygulama yetkisi öncelikle Kongre'ye aittir. Kongre, yetkilerinin bir kısmını yürütme organına devretmek için yasama yapabilirken, bu yetki açık ve sınırlı olmalıdır. Mahkeme, Başkan'ın bu davada IEEPA'yı yorumlamasının ve uygulamasının, Kongre'nin temel yasama yetkilerinde bir erozyon oluşturduğuna karar verdi.

*Karar metninin tamamı için bakınız:

Üç, Sonraki Etkiler

Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Ticaret Mahkemesi'nin bu kararı, nihayetinde korunursa, ABD-Çin arasındaki gümrük tarifeleri üzerinde doğrudan ve derin etkiler yaratacaktır, özellikle de Trump yönetiminin IEEPA'ya dayanarak Çin mallarına getirdiği çoklu gümrük tarifeleri açısından.

1 Çin mallarına yönelik mevcut IEEPA gümrük tarifeleri geçersiz kalma riskiyle karşı karşıya.

Mahkeme kararına göre, Başkanın IEEPA'ya dayanarak Çin mallarına uyguladığı iki ana verginin her ikisi de yasadışı olarak kabul edilmiştir:

• "Kaçakçılıkla İlgili Gümrük Vergileri": Mahkeme belgeleri, Başkanın 1 Şubat 2025'te (Yürütme Emri 14195) Çin'in fentanil ön kimyasallarının akışını yeterince durduramaması gerekçesiyle Çin mallarına %10 oranında gümrük vergisi koyduğunu ve ardından 3 Mart 2025'te (Yürütme Emri 14228) vergi oranını %20'ye çıkardığını göstermektedir. Mahkeme, bu tür gümrük vergilerinin IEEPA'nın 1701(b) maddesinde yer alan, önlemlerin belirli bir tehdidi "ele almak amacıyla" olması gerektiği şartını karşılamadığını değerlendirmiştir.
• "Küresel ve misilleme tarifeleri": Trump'ın 2 Nisan 2025 tarihli yürütme emri (Executive Order 14257), Çin de dahil olmak üzere neredeyse tüm ticaret ülkelerine %10'luk evrensel tarifeler uyguluyor. Çin için, 8 Nisan 2025 tarihli 14259 sayılı Başkanlık Emri ve 10 Nisan 2025 tarihli 14266 sayılı Başkanlık Kararnamesi gibi emir ve müteakip düzenlemeler, belirli vergi oranını kısaca %34'ten %84'e ve hatta %125'e çıkardı. 12 Mayıs 2025 tarihinde (14298 sayılı KHK), Çin ile yapılan istişareler sonucunda, hedeflenen bu yüksek tarife geçici olarak %10'a düşürülmüş olsa da (90 günlük bir süre için, orijinal %10 genel tarife ve %20 "kaçakçılıkla ilgili tarife"ye ek olarak), yasallığının temeli de mahkemeler tarafından sorgulandı. Mahkeme, bu tür tarifelerin IEEPA'nın yetkisi dışında olduğuna, çünkü net kapsam ve vade sınırlarından yoksun olduklarına karar verdi.

Eğer bu karar yürürlüğe girerse, yukarıda belirtilen IEEPA'ya dayanan Çin mallarına uygulanan gümrük vergileri (ister genel %10, ister hedefli %20, isterse daha önce %125'e kadar yükselen misilleme gümrük vergileri) hukuki temellerini yitirecek ve teorik olarak kaldırılmalıdır. Bu durum, Çin'in ABD'ye yaptığı ihracat ürünlerinin gümrük yükünü doğrudan hafifletecek ve ilgili Çinli ihracat şirketleri için olumlu bir durum oluşturacaktır.

2 ABD'nin Çin'e karşı tek taraflı gümrük araçlarını kullanmasını sınırlama

Bu kararın merkezinde, başkanın IEEPA'ya dayanarak tek taraflı olarak başlattığı aşırı geniş gümrük önlemlerine ilişkin yetkisine sıkı bir yargı sınırlaması getirilmiştir:

• "Ulusal Acil Durum" gerekçesi kısıtlı: ABD idari otoriteleri gelecekte geniş kapsamlı bir "ulusal acil durum" (örneğin ticaret açığı, belirli sanayi politikaları vb.) gerekçesiyle, IEEPA aracılığıyla Çin mallarına büyük ölçekte gümrük vergisi eklemeyi planladıklarında, daha yüksek hukuki engeller ve daha sıkı yargı denetimi ile karşılaşacaklardır. Mahkeme, ticaret açığı sorununu, belirli prosedür ve kısıtlamalara sahip acil olmayan yetkilere daha uygun olan 1974 Ticaret Yasası'nın 122. maddesi gibi yasalara atıfta bulunarak açıkça belirtmiştir.
• 'Baskı' Taktiklerinin Zayıflatılmış Yasal Dayanağı: Mahkeme, tarifelerin Çin'i fentanil meselesi gibi ticaret dışı alanlardaki politikasını değiştirmeye zorlamak için bir "baskı" veya "kaldıraç" aracı olarak kullanılmasına itiraz etti ve bunun IEEPA'nın tehdidin aciliyetine "yanıt verme" gerekliliğiyle tutarsız olduğunu ve ABD hükümetinin IEEPA'yı Çin üzerinde tam ölçekli bir baskı aracı olarak kullanmasını kısıtladığını savundu. Yine de akılda tutulması gereken birkaç şey var:

Beyaz Saray karara itiraz edeceğini söyledi. İstinaf Mahkemesi'nin kararı nihai ve kesin olacaktır. Orijinal yürütme emrinin geçerliliği konusu, temyiz süresi boyunca karmaşık olabilir. IEEPA yolu engellenmiş olsa bile, ABD hükümeti, kongre mevzuatı, 1974 Ticaret Yasası uyarınca Bölüm 301'in daha katı bir şekilde uygulanması (kendisi uyum zorluklarıyla karşı karşıya olmasına rağmen), Bölüm 232 (ulusal güvenlik soruşturmaları) veya anti-damping ve telafi edici vergiler gibi ticari çözümler gibi Çin'e ticaret kısıtlamaları getirmek için başka yasal gerekçeler arayabilir.

Özetle, Amerikan Uluslararası Ticaret Mahkemesi'nin 28 Mayıs 2025 tarihli kararı, Çin malları üzerindeki gümrük baskısını hafifletme gibi doğrudan sonuçlar doğurabilir. Daha önemli bir mesele, Amerikan başkanının IEEPA'yı Çin ile ticaret savaşında bir araç olarak tek taraflı bir şekilde kullanma konusundaki yasal sınırlamadır. Ancak, temyiz süreçleri gibi sonraki meseleler göz önüne alındığında, gümrük tarifelerinin yönü hâlâ belirsizlik taşımaktadır.