zkSync mimarisinin ayrıntılı açıklaması ve OP-Stack ile benzerlikleri ve farklılıkları

Yazar: xpara, Four Pillars; çeviri: Jinse Finance xiaozou

Anahtar noktaları:

zkSync'in geliştirme şirketi Matterlabs, benzersiz zkEVM'yi geliştirmek ve harika ürünler yaratmak için çalışıyor.

Şu anda zkSync Era, etkileyici ölçümleri ve projeler genelindeki geliştirme dağıtımlarının kanıtladığı gibi büyüme gösteriyor.

zkSync mimarisini, zkSync'in üç temel katmanı aracılığıyla anlayabiliriz: yürütme katmanı, yerleşim katmanı ve veri kullanılabilirliği katmanı.

ZK-Stack (zkSync'in temel kod tabanı) ve OP-Stack benzer felsefelere sahip olabilir. Yine de, DApp geliştiricileri, temel geliştiriciler ve işletme operatörleri açısından görülebilen net farklılıklar var.

1**, zkSync**** geçmişinin geliştirilmesi**

1.1 zkSync'in Kısa Tarihi

zkSync'in geliştirilmesi, 2019'da EthCC'de başladı. O zamanlar, Rollup'ı zkSNARK ile ortaklaşa geliştirmeye ve dağıtmaya adanmış küçük bir ekipti. Ocak 2019'da Ethereum'da bir yan zinciri çalıştırmak için zkSNARK'ları kullanarak bir konsept kanıtı başlattılar. O zamandan beri, ademi merkeziyetçiliği temel bir ilke haline getirdiler. Tüm işlem verilerini Ethereum'da depolamaya odaklandılar ve sıralayıcı ademi merkeziyet modelini yönetmek için çok operatörlü bir model geliştirdiler.

Ekip, Haziran 2020'de zkSync v1 ana ağının kullanıma sunulmasıyla önemli ilerleme kaydetti. zkSync v1, zkSync'in geliştirilmesinde önemli bir kilometre taşıdır ve orijinal konseptinin daha büyük bir ölçekte gerçek uygulamasını temsil eder. Bir yıl sonra, Haziran 2021'de bir atılım daha yaparak Era olarak da bilinen zkSync 2.0 testnet'i piyasaya sürdüler.

Mart 2023'e kadar, zkSync'in tüm ana ağı başarılı bir şekilde piyasaya sürüldü ve bu ekip için büyük bir başarı oldu. Bu gelişme, platformun yüksek bir olgunluk düzeyine ulaştığını ve daha geniş çapta benimsenmeye hazır olduğunu gösteriyor. Bu, Ethereum Rollup ekosisteminde dağıtılan ilk ana ağ zkEVM'nin piyasaya sürülmesidir.

Şu anda ekip, zkSync'i açık kaynak yapmak için çalışıyor. Bu, zk toplama zincirlerinin bir ZK-Stack içinden ayrı dağıtımını sağlayarak ekiplerin kendi özel toplamalarını başlatmasına olanak tanıyacak. Bu heyecan verici gelişme hakkında daha fazla detayın yakında açıklanması bekleniyor.

*** **** *' *** **

zkSync'in arkasındaki geliştirme ekibi Matterlabs, misyonunu ilerletmek için önemli miktarda fon topladı. Kasım 2022'deki en son C Serisi turunda, toplam fonları, örneğin 200 milyon $'lık ayrı bir ekosistem fonu, 200 milyon $'lık A Serisi C, 50 milyon $'lık bir B Serisi dahil olmak üzere birden fazla tur ve özel ekosistem fonlarını içeren 458 milyon $'a ulaştı. a16z liderliğinde ve 8 milyon dolarlık A Serisi ve tohum turu.

· Başlangıç turu: Başlangıç turunda Matterlabs, PlaceholderVC, Hashed ve diğer yatırımcılardan 2 milyon $ fon aldı. Bu erken mali teşvik, zkSync projesini başlatma çalışmaları için gerekli temeli sağladı.

A Serisi: Başlangıç turunun ardından Matterlabs, A Serisi finansmanı için ek 6 milyon dolar topladı. Bu yeni sermaye akışı, Ar-Ge'lerini ilerletme ve zkSync'i nihai hedefine yaklaştırma itici gücünü sağlıyor.

B Serisi: Matterlabs, öncelikle a16z liderliğindeki bir B Serisi turunda 50 milyon $ toplamayı başardıkça ivme kazanıyor.

· C Serisi: Matterlabs'ın C turu finansmanı 200 milyon dolardır.

Son olarak, yukarıdaki yatırım turlarına ek olarak Matterlabs, 200 milyon dolarlık özel bir ekosistem fonu başlattı. Bu fon, daha geniş zkSync ekosisteminin büyümesini ve gelişmesini desteklemeye adanmıştır.

Tüm bu kaynaklar, Matterlabs'a zkSync'in misyonunu ilerletmek, geliştirme hızını artırmak ve daha geniş ekosistemin büyümesini desteklemek için gereken mali desteği sağlıyor. Sonuç olarak, Matterlabs, önemli blockchain projelerinde önemli miktarda finansmana sahiptir.

2**、Mevcut zkSync ekosistem durumu**

2.1 Genel Durum

Yıllar geçtikçe, zkSync önemli geliştirme ilerlemeleri kaydetti. Şimdi zkSync Lite olan zkSync v1, Aralık 2020'de Kilitli Toplam Değer'de (TVL) 1 milyon doları aşarak bir geliştirme kilometre taşına ulaştı. O zamandan beri, zkSync ekosisteminin TVL'si katlanarak arttı. Şu an itibariyle, zkSync'in TVL'si 650 milyon doları aşarak onu Ethereum ekosistemindeki üçüncü en büyük L2 Toplama haline getirdi.

Bu yılın Haziran ayına kadar, zkSync bazı etkileyici temel ölçümlere sahipti. ZkSync, Haziran ayında Arbitrum'dan biraz daha geride kalsa da TPS'de birinci sırada yer aldı. En hızlı TVL büyüme oranına sahiptir ve Katman 1'de toplam ücret ödemelerinde liderdir.

Ek olarak, benzersiz cüzdanların sayısı da artıyor ve bu da kullanıcıların benimsemesinin arttığını gösteriyor. Aynı zamanda, zkSync'e köprülenen ETH miktarı da artıyor.

2.2 Ana Öğeler

2.2.1 Gümüş

Argent, dijital varlıkları yönetmek için güvenli ve kullanıcı dostu bir deneyim sağlayan, Ethereum tabanlı kripto para birimleri için saklama dışı bir mobil cüzdandır.

Argent benzersiz bir güvenlik modu tasarımına sahiptir, kullanıcının cep telefonu kaybolsa veya çalınsa bile kullanıcının varlıklarını da koruyabilir. Güvenlik modeli, biyometrik kimlik doğrulama, sosyal kurtarma ve zincir üstü akıllı sözleşme cüzdanları gibi özellikleri içerir. Ethereum'un kurucusu V God, Argent'in çoklu imza güvenlik ve sosyal kurtarma işlevlerine sahip bir cüzdan olduğunu da söyledi.

2.2.2 Eşitleme Değiştirme

SyncSwap, zkSync Dönemindeki en büyük DeFi protokolüdür. AMM tasarımında çeşitli önemli özellikler sağlayan AMM tabanlı bir DEX'tir. Çeşitli belirteçler için bir AMM havuzu sağlar, önemli özellikler aşağıdaki gibidir.

Stableswap: Çoklu havuz, SyncSwap'in her biri kendi optimum senaryosuna sahip birden çok farklı havuz modelini bir araya getirerek işlemleri verimli hale getirmesine olanak tanır. Uygulanacak ilk havuz modeli Stable Pool olacak.Genel amaçlı Classic Pool ile karşılaştırıldığında Stable Pool, verimli stablecoin işlemlerini destekleyerek SyncSwap'in büyük ölçekli stablecoin pazarına girmesini sağlıyor.

· Akıllı Yönlendirici: Farklı likidite havuzlarını ve çeşitli havuz modellerini birleştirerek en iyi fiyatı zahmetsizce sunan bir likidite toplama platformu olarak hizmet vermektedir. Çoklu atlama ve yol bölme sağlar.

Dinamik Ücretler: SyncSwap, DEX'inde dinamik ücretler sunarak kullanıcıların işlem ücretlerini piyasa koşullarına ve topluluk tercihlerine göre özelleştirmesine olanak tanır. Değişken ücretler, hedeflenen ücretler, ücret indirimleri ve ücret emaneti dahil. Bu özellikler, kullanıcılara ticaret stratejilerini optimize etme ve sürekli değişen pazarlar ve topluluklarla uyum içinde kalma esnekliği ve uyarlanabilirliği sağlar.

2.2.3 Tevaera

Tevaera'nın oyun ekosistemi, oyun dünyasına benzersiz bir macera ve teknoloji karışımı getiriyor. Teva Games, doğal ortamlarda geçen ve Guardian karakterlerinin ana hikayesiyle birbirine bağlanan çeşitli türlerde oyunlar sunar. İlk çok oyunculu oyun, Tevaera 2.0'ın piyasaya sürülmesiyle başlayacak ve kripto temalı yükseltmeler ve çoklu oyun modları dahil olmak üzere heyecan verici bir oyun deneyimi sunacak.

Teva Core, Teva Chain, Teva Dex ve Teva Market'ten oluşan zincir üstü oyun altyapısı, ekosistemi daha da geliştiriyor.

· Teva Core, gelişmiş bir çok oyunculu oyun çerçevesidir.

· Teva Chain, tam zincirli oyuna geçişi kolaylaştıran üçüncü katman bir oyun hiper zinciridir.

· Teva DEX, otomatik oyun dex'i aracılığıyla sürdürülebilir oyun ekonomisine katkıda bulunur.

· Teva Market, benzersiz NFT karakterlerinin basılmasına ve ticaretine izin verir.

3**, zkSync Mimarisi**

zkSync Era, sıfır bilgi (ZK) toplama yapısı kullanarak Ethereum'un ölçeklenebilirlik sorununu çözmek için tasarlanmış bir L2 protokolüdür. Matter Labs tarafından geliştirilen, kullanıcı ihtiyaçlarına odaklı bir zk-rollup platformudur. Platform, sıfır bilgi kanıtları için optimize edilmiş özel bir sanal makinede Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile geniş ölçüde uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır.

zkSync toplamasının çalışması aşağıdaki aşamalarda özetlenebilir:

(1) Başlangıçta, işlemler veya öncelikli eylemler kullanıcılar tarafından oluşturulur.

(2) Akabinde operatör, kullanıcının talebini işleme koyma sorumluluğunu üstlenir. İşlem başarılı olduktan sonra, operatör bir toplama işlemi oluşturur ve bunu bloğa dahil eder.

(3) Blok tamamlandıktan sonra operatör, blok gönderimi şeklinde zkSync akıllı sözleşmesine sunar. Akıllı sözleşmenin, belirli toplamaların çalıştığı mantığın bir kısmını doğruladığını belirtmekte fayda var.

(4) Son olarak, bloğun kanıtı zkSync akıllı sözleşmesine sağlanır ve bu adım, blok doğrulamadır. Doğrulayıcı sözleşmesi, doğrulamanın başarılı olduğunu kabul ederse, yeni durumu nihai olarak doğrular. Bu, zkSync toplamasının operasyonel yaşam döngüsüdür.

Bu bölüm, üç temel katmana odaklanarak zkSync'in nasıl çalıştığını inceleyecektir:

(1) Yürütme katmanı: Yürütme katmanı, blok zincirinin durumunda değişikliklere veya geçişlere yol açan süreci ifade eder. Basitçe söylemek gerekirse, işlemlerin alındığı ve önceki durumuna uygulandığı yerdir.

(2) Yerleştirme katmanı: Yerleştirme katmanı, yürütme aşamasında yapılan değişikliklerin sistemin genel durumunu doğru bir şekilde yansıtmasını sağlamak için bir kanıtlama sistemi kullanır.

(3) Veri kullanılabilirliği katmanı: Veri kullanılabilirliği katmanı, sistemin kayıt tutma kısmıdır. Tüm işlem verilerinin (girişlerin), sistem güncellemelerinin (çıkışların) ve provaların saklandığı yerdir. Amaç, sistemin mevcut durumunun ihtiyaç duyulduğunda her zaman sıfırdan yeniden oluşturulabilmesini sağlamaktır.

3.1 Yürütme Katmanı

3.1.1 Sanal Makine Düzeyinde Yürütme Katmanı

type4 zkEVM üzerinde çalışır, yani yüksek seviyeli bir dilde (örn. Solidity, Vyper) yazılmış akıllı sözleşme kodunu alır ve ardından onu zk-SNARK dostu bir dilde derler.

Ek olarak, zkSync Era'nın benzersiz bir özelliği, sonunda geliştiricilerin C++, Rust ve diğer popüler dillerde akıllı sözleşmeler yazmasına izin verecek olan LLVM tabanlı bir derleyici kullanmasıdır.

LLVM çerçevesi, akıllı sözleşme dili araç zincirleri oluşturmak için bir derleyicidir. Üst düzey ara temsili (IR), geliştiricilerin aynı anda geniş LLVM ekosisteminden yararlanırken dile özgü verimli özellikleri tasarlamasına, dağıtmasına ve geliştirmesine olanak tanır.

Oluşturulan araç zincirinde LLVM, LLVM IR'yi işler, tam optimizasyonlar sunar ve son olarak optimize edilmiş IR'yi zkEVM arka uç kod üretecine iletir.

3.1.2 Yürütme katmanına genel bakış

zkSync'te Core App (temel uygulama), yürütme katmanının yönetilmesinde önemli bir rol oynar.

Birincil sorumluluğu, L1 akıllı sözleşmelerinin mevduatlarını veya öncelikli işlemlerini izlemektir. Ethereum ağından başlatılan tüm değişikliklerin izlenmesi ve zkSync Layer 2 (L2) ortamına yansıtılması gerektiğinden, bu mekanizma, zkSync'in Ethereum ağıyla sorunsuz entegrasyonunu sağlamak için kritik öneme sahiptir.

Çekirdek Uygulama, gelen işlemleri toplayan bellek havuzunu (mempool) yönetmekten de sorumludur. Bu işlem koleksiyonu daha sonra işlenmek üzere bir kuyruğa oturur ve işlemler onaylanıp bir bloğa eklenmeden önce etkin bir bekleme alanı görevi görür.

Çekirdek Uygulamanın sorumlulukları arasında, işlemlerin mempool'dan alınması, bunların bir sanal makinede (VM) yürütülmesi ve gerektiğinde durumun ayarlanması yer alır. Temel olarak süreç, işlemlerin alınması, işlenmesi ve sonuçların sisteme yansıtılmasından oluşur.

İşlemi gerçekleştirdikten sonra, Çekirdek Uygulama bir zincir blok oluşturur. Bu bloklar, yürütülen ve doğrulanan işlem paketlerinden oluşur. Çekirdek Uygulama daha sonra bu blokları ve kanıtları L1 akıllı sözleşmesine gönderir. Bu işlem, L1 Ethereum zincirinin durumunun L2 zkSync zinciri ile senkronize tutulmasını sağlar.

Ethereum tabanlı uygulamalar arasında sorunsuz etkileşimi desteklemek için Ethereum uyumlu bir web3 API sağlar. Bu, zkSync'i Ethereum ekosisteminde yetenekli geliştiriciler ve kullanıcılar için daha erişilebilir ve kullanıcı dostu hale getirir.

3.2 Yerleşim Katmanı

Yerleşim katmanı, zkSync durum geçişlerinin bütünlüğünü sağlamaktan sorumludur. Bu doğrulama işlemi, Ethereum üzerinde dağıtılan bir akıllı sözleşmede yapılır. Bu süreçte iki önemli sözleşme var.

(1) Yürütme sözleşmesi: Bu sözleşme, doğrulayıcılardan blok verileri ve zkSync'teki durum geçişlerinin zk kanıtlarını alır.

(2) Doğrulayıcı sözleşmesi: Bu, sistemin yürütücü sözleşmesi tarafından sağlanan blok verilerini ve zk kanıtlarını doğrulamasını sağlayan mantıksal bir sözleşmedir.

3.2.1 Yürütme sözleşmesi

ProveBlocks işlevi, zkSync sisteminin bütünlüğünü ve güvenliğini sağlamada merkezi bir rol oynar. Başlıca iş sorumluluğu, gönderilen blokların zk-SNARK kanıtlarını doğrulamaktır. İşte nasıl çalıştığına dair kısa bir açıklama:

İlk olarak, proofBlocks, blokların doğru sırada doğrulanmasını sağlar. Bunu, alınan bir önceki bloğun blok zincir dizisindeki doğrulanması gereken bir sonraki blok olup olmadığını kontrol ederek yapar.

· Ardından, işlev, gönderilen her blok üzerinde yinelemeye başlar. Bu blokların karma değerlerinin blok zincirindeki belirli bir konumdaki beklenen değerle eşleşip eşleşmediğini kontrol eder. Bu, doğrulanmakta olan bloğun gerçekten doğru blok olmasını sağlar.

Ardından işlev, zk-SNARK kanıt doğrulama işlemi için genel giriş değeri haline gelen proofPublicInput dizisini oluşturmaya başlar. Her taahhüt edilen blok için blok numarası bu dizide bulunur.

Ardından, proofPublicInput dizisini ve saklanan bazı parametreleri kullanarak işlev, zk-SNARK kanıtını kontrol edecektir. Bir bulmacayı çözmeye benzer, tüm parçalar mükemmel bir şekilde birbirine uymalıdır.

· Kanıt doğrulanırsa, işlev sistemi, blokların artık doğrulandığını yansıtacak şekilde günceller. Kontrol listesindeki bir öğenin yanına bir onay işareti koymak gibi.

Son olarak, doğrulanan her blok için işlev, BlockVerification adlı özel bir olayı tetikler. Blok numarası, hash ve taahhüdün doğrulandığına dair bir bildirim göndermek gibidir.

Özetle, proveBlocks işlevi tetikte bir bekçi gibi davranarak blokların doğru sırada doğrulanmasını sağlar, zk-SNARK kanıtlarının doğru olmasını sağlar ve sistem durumunu buna göre günceller. Amacı, geçersiz blokların yürütülmesini engelleyerek zkSync sisteminin genel güvenliğini ve bütünlüğünü sağlamaktır.

3.2.2****Doğrulayıcı sözleşmesi

Doğrulayıcı sözleşmesi, yukarıdaki doğrulama mantığını uygulayacağınız yerdir. Taahhüt edilen verileri doğrulamak için zk-SNARK kanıtlarını kontrol ederek zkSync için bir koruma görevi görür. Doğrulayıcı sözleşmesi, zkSync'e gönderilen verilerin geçerli olup olmadığını doğrulamak için kullanılır.

Doğrulayıcı sözleşmesi, zk-SNARK kanıtlarını doğrulamak için kullanılan "doğrulama anahtarını" depolar. zkSync bir güncelleme yapmak istediğinde, bir zk-SNARK kanıtı oluşturur ve yürütücü sözleşmesi yoluyla doğrulayıcı sözleşmesine gönderir.

Doğrulayıcı sözleşmesi daha sonra kanıtın geçerli olup olmadığını kontrol etmek için doğrulama anahtarını kullanır. Çalışırsa, gerçek verilere bakmadan güncellemenin meşru olduğunu bilirsiniz. Geçersizse, güncelleme reddedilecektir.

Doğrulayıcı sözleşmesi, bu kanıtları doğrulayarak zkSync'e yalnızca doğru ve geçerli verilerin alınmasını sağlar. Bu, güvenlik ve geçersiz durum güncellemelerini önlemek için kritik öneme sahiptir.

3.3 Veri Kullanılabilirlik Katmanı

Sistemin veri erişilebilirlik katmanı, tüm işlem bilgilerini (girdiler), sistem değişikliklerini (çıktıları) ve kanıtları depolayan bir arşiv görevi görür. zkSync, veri kullanılabilirliği (DA) politikasını ayarlamak için bir akıllı sözleşme arabirimi kullanır. zkSync, maliyetleri azaltmak ve gizliliği korumak için birden fazla veri kullanılabilirliği seçeneği sunmayı planlıyor.

3.3.1 zkPorter

zkSync, "zkPorter" adlı bir zincir dışı veri kullanılabilirliği çözümü başlattı. Araç, toplamalar ve zkPorter hesapları arasındaki etkileşimleri kolaylaştırmak için zkSync'in toplama sistemiyle entegre olacak şekilde tasarlanmıştır. zkPorter içindeki verilerin güvenliğini sağlamak için, zkSync belirteçlerini stake eden ve blokları imzalayarak verilerin kullanılabilirliğini doğrulayan "koruyucular" etkinleştirilir.

zkPorter, dahili bir mutabakat protokolü olarak çalışır ve büyük işlem hacmini kolaylaştırır. Buna karşılık, zkSync 2.0'daki standart ZK Toplama modu, saniyede yaklaşık 1.000 ila 5.000 işlem (TPS) işleme kapasitesine sahiptir. zkPorter, işlemin karmaşıklığına bağlı olarak 20.000 ila 100.000 TPS'yi yönetebilir.

zkPorter kullanmanın bir ödünleşimi, kullanıcıların zkSync'in dahili mutabakat mekanizmasına güvenmesi gerektiğidir. Bu, daha az merkezi olmayan bir toplama çözümüne yol açar. Kullanıcının düşüncesi, zkPorter (daha düşük maliyetli ancak daha az güvenli) veya ZK toplama modu (en yüksek güvenlik) arasında seçim yapmaktır.

Ek olarak, zkSync 2.0, ZK-rollup ve zkPorter hesapları arasında sorunsuz geçişlere izin vererek birlikte çalışabilirliği kolaylaştırır. zkPorter ve Starkware Volition arasındaki temel fark, veri kullanılabilirliğinin belirlenmesidir: zkPorter'da bu karar, hesap bazında verilirken, Volition'da bu karar, üzerinde yapılan bir hesap dahilinde bireysel işlem bazında verilir.

4**、ZK yığını ve OP yığını**

Son zamanlarda Matter Labs, ZK-Stack'in yakında yayınlanacağını duyurdu. ZK-Stack, toplamayı özelleştirmek ve çalıştırmak için OP-Stack'e benzer bir yazılım sağlayacaktır.

OP-Stack ve ZK-Stack'in ortak özellikleri şu şekildedir:

Ücretsiz ve Açık Kaynak: Her ikisi de ücretsiz erişim sağlayan bir açık kaynak lisansı altında geliştirilmiştir. Geliştiricileri, yazılımın üzerine inşa ederek katkıda bulunmaya teşvik ederler.

Birlikte çalışabilirlik: ZK Stack'in Hyperchain hiper zincir konsepti, düşük gecikme süresi ve paylaşılan likidite ile güvenilir olmayan bir ağda zahmetsizce bağlanabilir. Ek olarak, OP-Stack, tüm OP-Stack tabanlı zincirleri birbirine bağlamak için bir Süper Zincir konsepti öngörür.

· Ademi merkeziyetçilik: Daha merkezi olmayan bir ağ ve topluluk elde etmek için, hem OP-Stack hem de ZK-Stack, son yol haritasında açıkça bir merkezi olmayan plan önermiştir. Bu hamle sadece ağın dayanıklılığını artırmakla kalmıyor, aynı zamanda daha adil bir güç ve kontrol dağılımı sağlıyor.

Kavramsal açıdan benzerliklere rağmen, teknik ve ticari açıdan farklılıklar vardır. Bu bölümde, aşağıdaki bakış açıları arasındaki farklar incelenecektir.

(1) Dapp geliştiricileri

(2) Temel geliştiriciler

(3) İş

4.1****Dapp geliştirici bakış açısı

4.1.1 EVM eşdeğeri

OP-Stack'in EVM dağıtımı: OP-Stack'in EVM'si, Ethereum'un geth'inde küçük değişiklikler yapılarak uygulanır ve sistemi EVM ile neredeyse tamamen uyumlu hale getirir. Öte yandan ZK-Stack, EVM işlem kodlarında bazı değişiklikler içeriyor ve bazı işlem kodları henüz desteklenmiyor. Bu değişikliklere rağmen, etki minimum düzeyde kaldı ve projeler gerçek dünyada titizlikle test edildi ve doğrulandı.

Ancak, ZK-Stack'in EVM olmayan eşdeğerliği nedeniyle olaylar olmuştur. Dikkate değer bir örnek, sözleşme transfer işlevini kullandığı için akıllı bir sözleşmeye hapsolmuş 921 ETH'dir. Bu sorun etkili bir şekilde çözüldü.

4.1.2 Yerel hesap soyutlama

ERC-4337'den farklı olarak, ZK-Stack'in mimarisi yerel bir hesap soyutlama (AA) işlevi içerir. ERC-4337 gibi bir sistemde, ağda hesap soyutlamasına izin vermek için ayrı bir UserOps mempool'una sahip olmak gerekir.

4.1.3 Gizlilik Desteği

Validum kullanarak, verileri normalde gizli olan bir veritabanında depolamak, operatörün blok verilerini gizli tutması koşuluyla gizliliği sağlar. Bu özellik özellikle kurumsal kullanıcılar için faydalıdır.

4.2 Temel geliştirici perspektifi

4.2.1 Altyapı işlemi: OP-Stack daha sezgiseldir

İşlem: Hem zkSync hem de OP-Stack, işlemleri koordine etmek ve verileri Ethereum'da depolamak için bir Sıralayıcı kullanır. Ancak, zkSync'in çalışması için bir kanıtlayıcı gerekir. Bu kanıtlayıcı uygulama, sıfır bilgi geçerlilik kanıtları oluşturmak için sunucu tarafından oluşturulan blokları ve ilişkili meta verileri işler. Bunun aksine, OP-Stack, ispat mücadelesi oyununa katılmak için ayrı bir karmaşık altyapı gerektirmez.

4.2.2 VM alternatifleri: ZK-Stack, çeşitli seçenekler sunmak için daha fazla potansiyele sahiptir

zkSync, zkEVM bayt koduna çevrilen LLVM derleyicisiyle çalışır ve C++ gibi diğer dilleri kullanarak yürütme ortamları oluşturma potansiyelini gösterir.

4.2.3 Veri Kullanılabilirliği: ZK-Stack birden çok seçenek sunar

OP-Stack'in veri kullanılabilirlik katmanı, temel olarak tüm işlem bilgilerinin ve çıkış durumu köklerinin depolandığı Ethereum'a dayanır. Bu, OP-Yığın zincirini çalıştırmanın yüksek maliyetine yol açar. Ancak, işlem verilerini Celestia DA'da depolayarak bu maliyeti dengelemek için girişimlerde bulunuldu.

ZK-Stack, zkPorter gibi veri kullanılabilirliği çözümlerine yönelik alternatifleri yoğun bir şekilde araştırıyor ve geliştiriyor. Bu yaklaşım, kullanıcıların daha fazla güvenlik veya daha düşük maliyet tercihlerine göre kendi veri kullanılabilirliklerini belirlemelerini sağlar. Ek olarak, veri gizliliğini korumak isteyen işletmeler, tehlikeye atılmamış veri depolamayı destekleyen Validium gibi çözümler kullanabilir.

4.3 İş Perspektifi: Maliyetler ve Faydalar

Günümüzde, özellikle ZK-Stack ve OP-Stack gibi açık kaynaklı yazılımlar halka açık olarak geliştirilip sürdürüldüğünden, bağımsız toplamaların başlatılması uygun bir seçenektir. Ayrıca, Caldera ve Conduit gibi Rollup-as-a-Service (RaaS) platformları, süreci büyük ölçüde basitleştirir.

Geliştirici bakış açısının ötesinde, toparlama işlemleriyle ilişkili potansiyel maliyetleri ve faydaları gerçekçi bir şekilde değerlendirmek çok önemlidir. Ancak, bu miktarları tahmin etmek çeşitli değişkenler nedeniyle karmaşık olabilir.

En son Optimism's Bedrock yükseltmesinde görüldüğü gibi, kod tabanında düzenli olarak büyük iyileştirmeler yapıldığından, çalıştırma toplamalarıyla ilişkili maliyetler hızla düşüyor. Bu dinamik, maliyetleri ve faydaları doğru bir şekilde tahmin etmeyi zorlaştırır. Ayrıca, sunucular ve altyapı ile ilişkili belirli maliyetler, genellikle tüm toplamayı tek bir varlık yönettiği için yaygın olarak bilinmemektedir. Son olarak, temel tokenin (zkSync ve Optimism'in ETH'si gibi) fiyatındaki dalgalanmalar, maliyetler piyasa duyarlılığına bağlı olarak dalgalanabileceğinden başka bir belirsizlik katmanı ekler.

Başlıca maliyet ve faydalardan bazıları şunlardır:

4.3.1 Maliyet

· L1 sürüm maliyeti: işlemleri, durum köklerini ve kanıt verilerini depolama maliyeti. Tipik olarak, iyimser bir toparlamanın yayınlanması daha pahalıdır çünkü doğrulama için ham işlem verilerinin saklanmasını gerektirir. Bazı toplamalar, daha fazla maliyetten kaçınmak için tam durum verileri yerine durum farklılıklarını yayınlar.

· L2 sıralayıcı çalıştırma maliyeti.

Kanıt maliyeti: zk için, kanıt oluşturma ve doğrulama maliyetidir; dolandırıcılık kanıtı için, kanıta meydan okumanın maliyetidir.

4.3.2 Faydalar

· L2 işlem ücretleri

Muhtemelen MEV, ancak merkezileştirme sorunlarını önlemek için, bilinen L2 sıralayıcıların çoğu MEV'yi çıkarmaz.

5. Sonuç

Matterlabs, zkEVM'nin geliştirilmesi üzerinde çalışıyor ve bu konuda önemli ilerleme kaydetti. Tamamen EVM uyumlu (Tip 4 EVM) olmasa da, LLVM'den yararlanmanın büyük bir potansiyeli var gibi görünüyor. Matterlabs'ın planlarının bir sonraki aşaması, geliştiricilerin kendi derlemelerini oluşturmak için sağlam kod tabanından yararlanmalarını sağlayacak bir kod tabanı olan ZK-Stack'i piyasaya sürmek. Araç, özellikle gizlilik koruması ve ölçeklenebilirlik açısından OP-Stack'e göre net avantajlar vaat ediyor.

Ancak her iki proje de henüz başlangıç aşamasında ve yapılması gereken çok iş var. Dağıtımla ilişkili maliyet ve fayda yapısının kapsamlı bir değerlendirmesi kritik öneme sahiptir. Ek olarak, bu iki kod tabanı etrafında bir geliştirici ekosistemi geliştirmek önemli bir zorluktur. Platformun ve ilgili teknolojilerin sürdürülebilir gelişimini sağlamak için ayrıntılı analiz ve stratejik planlama esastır.

Umarım her iki proje de başarılı olur ve açık kaynak oluşturma ve paylaşılan yol haritaları web3 alanında norm haline gelir.